Klucz dynamometryczny – moment dokręcania

Klucz dynamometryczny – moment dokręcania to wpis, z którym powinien zapoznać się każdy ustawiacz przezbrajający formy wtryskowe. Dlaczego? O tym w dzisiejszym wpisie 🙂

Jest wiele metod dokręcania połączeń śrubowych. Najczęściej odbywa się to poprzez korzystanie z kluczy płaskich lub oczkowych, które monter na wyczucie dokręca ręką.
W wyniku oporu na kluczu użytkownik ocenia, czy połączenie śrubowe zostało odpowiednio dociągnięte. Jak możemy się wszyscy domyślać, metoda ta nie może być niezawodna.

W przypadku połączeń gdzie należy zagwarantować odpowiednie naprężenie wstępne (np. mocowanie formy wtryskowej, dokręcanie głowicy agregatu wtryskowego) do gry wchodzą tylko nowoczesne metody, jak dokręcanie kluczem dynamometrycznym.

Moment dokręcania (Rysunek 1) jest to siła, podana jako niuton x metr (N•m), osiągana na końcu ramienia dźwigni i wytwarzająca odpowiednie naprężenie wstępne w złączu śrubowym.

Klucz dynamometryczny - moment dokręcania
Rysunek 1: Moment dokręcania (dzięki uprzejmości firmy Gedore).

Na moment dokręcania śruby składają się moment dokręcania gwintu i moment tarcia na powierzchni oporowej (łba śruby lub nakrętki).

Rysunek 1 pokazuje, jak w przypadku złącza w postaci śruby z nakrętką
łączone są (ściskane) dwie płyty poprzez dokręcenie nakrętki. Za wywołaną przez to w śrubie siłę rozciągającą odpowiedzialny jest kąt wzniosu linii śrubowej gwintu. Dzięki sile rozciągającej powstaje naprężenie. To naprężenie wstępne ma decydujące znaczenie dla optymalnego połączenia gwintowego. Dlaczego? Optymalnie dokręcone złącze śrubowe wywołuje wystarczający opór, aby się nie poluzować.

W przypadku zbyt małego naprężenia wstępnego złącze śrubowe mogłoby drgać lub poluzować się. W przypadku zbyt dużego naprężenia wstępnego istnieje niebezpieczeństwo, że złącze śrubowe pęknie. Optymalne naprężenie wstępne osiąga się za pomocą właściwego momentu dokręcenia. Każde połączenie śrubowe posiada określony moment dokręcenia (Wartości momentów dokręcania) dla różnych zastosowań w zakresie mocowania.
Uwzględniając te wartości złącze śrubowe może być dokręcone pewnie, jako dobrze działające i ekonomiczne pod kątem określonego naprężenia wstępnego.

Jak mierzy się moment skręcający?
Moment skręcający wyznaczamy jako iloczyn siły „F” przyłożonej do ramienia obracającego się wokół punktu obrotu i długości tego ramienia „L”.
Wzór matematyczny: Moment skręcający MA = siła F x ramię L.

Przykład:
Na Rysunku 2 występują dwa przypadki powstawania momentu skręcającego w wyniku działania siły F na ramieniu L.

Rysunek 2: Jak mierzy się moment skręcający (dzięki uprzejmości firmy Gedore).
  1. MA = F x L = 20 N x 1 m = 20 Nm (Niutonometr)
  2. MA = F x L = 20 N x 2 m = 40 Nm

Oznacza to, że moment skręcający oddziałujący na element mocowany będzie się zmieniał, gdy zmieniać się będzie miejsce uchwytu klucza.
Na Rysunku 3 wskazane jest miejsce uchwytu w większości kluczy dynamometrycznych tj. rękojeść.

Rysunek 3: Rękojeść pozycjonująca dłoń.

Klucz dynamometryczny to narzędzie precyzyjne o które należy dbać i którym należy się w odpowiedni sposób posługiwać.
W związku z powyższym:

  1. NIGDY nie odkręcać połączeń śrubowych kluczem dynamometrycznym.
  2. NIGDY nie używać uszkodzonego klucza dynamometrycznego.
  3. Przed użyciem ZAWSZE sprawdzać, czy klucz dynamometryczny, zwłaszcza czworokąt i obudowa, a także akcesoria nie są uszkodzone.
  4. ZAWSZE odciążać klucz dynamometryczny NATYCHMIAST po usłyszeniu odgłosu kliknięcia.
  5. ZAWSZE obracać klucz dynamometryczny zgodnie z wyznaczonym kierunkiem obrotów. Zwrócić uwagę na strzałkę kierunku obrotów.
  6. Po użyciu, klucz dynamometryczny ZAWSZE ustawiać na najmniejszą wartość – Rysunek 4.
  7. ZAWSZE chwytać klucz dynamometryczny na środku uchwytu.
  8. ZAWSZE transportować klucz dynamometryczny w opakowaniu chroniącym przed uderzeniami.
Rysunek 4: Po użyciu klucza dynamometrycznego ustawiać go na wartość minimalną.

Wszystkich zainteresowanych zaprasza również do zapoznania się z wpisem dotyczącym uszkodzeń gwintów w stołach wtryskarek, który jak się pewnie domyślacie, powiązany jest dosyć mocno z opisanymi tutaj momentami dokręcania.

16 komentarzy do “Klucz dynamometryczny – moment dokręcania

  1. harry Odpowiedz

    fajnie wytłumaczone! jedno pytanie: moment dokręcania = moment dokręcenia = moment skręcający? która nazwa jest najwłaściwsza?

    • Adam Autor wpisuOdpowiedz

      Dziekuję za komentarz.
      W kontekście artykułu wszystkie wyrażenia są właściwe.
      Jeżeli jednak rozważymy znaczenie dosłowne każdego wyrażenia to możemy interpretować moment dokręcania jako czynność jeszcze nie zakończoną, moment dokręcenia jako czynność dokonaną natomiast moment skręcajacy można by rozumieć jako przyłożenie dwóch sił o takich samych wartościach ale różnych zwrotach.

    • Adam Autor wpisuOdpowiedz

      Tak, klucz dynamometryczny jest przyrządem pomiarowym. W celu zachowania prawidłowych odczytów wymagane jest wykonywanie tzw. wzorcowania wtórnego co najmniej raz w roku a najpóźniej po 5000 zmian cykli obciążenia.

      • Ewa Odpowiedz

        Witam,

        prosze o podpowiedz, jak na rysunku technicznym oznaczona jest silą z jaka należny dokręcić śruby, np. przy mocowaniu form wtryskowych.

        • Adam Autor wpisuOdpowiedz

          Witam,
          Ja spotkałem się z oznaczeniem np.: „MA 300 Nm”.
          Generalnie na wykazie części mechanicznych wskazuje się momenty dokręcenia podając je przy oznaczeniu śruby w tabeli.
          Jeżeli nie ma oznaczenia momentu dokręcenia to stosujemy się do zaleceń podanych w jednym z wpisów na moim blogu biorąc pod uwagę średnicę śruby, skok gwintu i klasę wytrzymałości.

  2. Adam Odpowiedz

    Witam,
    czy zna Pan sposób przeliczenia wskazania na kluczu dynamometrycznym w Nm na siłę osiową w śrubie w N (kN)? Chodzi mi o osiągnięcie konkretnej siły sprężającej i muszę ustalić jaki ma być moment dokręcenia śruby aby taką siłę osiągnąć.

    • Adam Autor wpisuOdpowiedz

      Witam,
      Proponuję skorzystać ze wzoru: F=2*pi*M / d
      gdzie M-moment, d-skok.

      Ten wzór jednak nie uwzględnia tarcia. W celu dokładnego obliczenia można pomnozyc przez jej sprawność:
      F=Q*2*pi*M / d

  3. Adam Odpowiedz

    Dziękuję. Z pierwszego wzoru wychodzą dziwnie wielkie wartości (zerwanie pręta gwinowanego 20mm dla momentu 100Nm), spróbuję jeszcze z uwzględnieniem tarcia.

  4. zaharik Odpowiedz

    Jeżeli mamy ściągacz służący do ściągania np. łożysk czy kół zębatych, czy innych elementów mocowanych na wale, i w jego parametrach znamionowych mamy napisane maximum torque 400 Nm, to czy chodzi o moment obrotowy czy skręcający? ściągacz montowany jest na takim elemencie, trzpień dociska (czyli siła w dół) w samym środku elementu, a ramiona ściągacza ciągną (siła do góry), no i element jest zdejmowany.

  5. Mario Odpowiedz

    Witam, proszę o pomoc.
    Mam problem z dokręceniem pierścienia. Muszę użyć specjalnego klucza. Na końcu klucza jest otwór wpustowy na klucz dynamometryczny. Siłę dokręcenia jaką muszę zastosować to 271 Nm. Ramie klucza specjalistycznego od osi obrotu do mocowania na klucz dynamometryczny wynosi 12 cali. Jaką wartosc ustawić na kluczu dynamometrycznym??? Z góry dziękuję za pomoc. Link do klucza https://www.cpperformance.com/images/Product/large/525-91-17256.jpg

  6. mvb Odpowiedz

    bardzo prosze o wyjaśnienie jeszcze raz… przykładowo: jakie ramie (cm) i ile kg na jego końcu zeby osiągnąć 50Nm

  7. Pingback: Mocowanie form wtryskowych na wtryskarkach

  8. Pingback: Mocowanie form wtryskowych na wtryskarkach - ASCONS

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *